Spomenik oslobodiocima Niša koji se nalazi u samom centru grada, na Trgu kralja Milana i obeležava period oslobodilačkih ratova protiv Turaka, Bugara i Nemaca, na praznik Vidovdan pre 87 godina svečano je otkriven. Tom prilikom je obeležena i šezdesetogodišnjica oslobođenja Niša.
Spomenik predstavlja vojnika Moravca na konju, u prirodnoj veličini, koji drži visoko podignutu levu ruku, sa zastavom slobode u desnoj ruci. Njega je uz veliku svečanost pred oko 10.000 Nišlija svečano otkrio knez namesnik, Pavle Karađorđević.
„Zastor sa spomenika pao je tačno u 11:20 časova. U vazduhu su kružile tri eskadrile aviona i iz jednog od njih bačen je venac na spomenik. Sve su oči bile okrenute ka spomeniku koji je delovao svečano i prelepo. Osveštenje spomenika obavili su mitropolit Josif i episkop Jovan uz asistenciju nekoliko sveštenika. Osvećenje je pratio hor Branko i grupa sveštenika bez odežde“ – navodi istoričar Boban Janković.
Autor ove monumentalne skulpture je Antun Augustinčić, zagrebački vajar, koji je osvojio prvu nagradu na šifrovanom konkursu za model spomenika. Sam spomenik je jedno od najznačajnijih ostvarenja novije jugoslovenske skulpture, stavljena je pod zaštitu zakona 1983. godine.
Izrađen od crnog mermera sastoji se od postolja sa četiri reljefa, na kome se nalaze bronzane skulpture sa visokim postamentom u čijem je donjem delu postavljen splet figuralnih kompozicija ratnika u borbi. Na vrhu spomenika je konjanik, koji simbolizuje vesnika slobode, koji drži visoko podignutu levu ruku, sa zastavom slobode u desnoj ruci, na kojoj su utisnuti inicijali „SSSS“ koji predstavljaju slogan Samo sloga Srbina spasava.
U srednjem pojasu reljefa izražene su borbe od 1804. do 1918. Četiri reljefa sa strane predstavljaju ulazak kralja Milana i srpske vojske u Niš 1877. godine i ulazak srpske vojske 1918. godine pod regentom Aleksandrom i kraljem Petrom. Na zadnjoj strani spomenika je predstavljen prelazak srpske vojske kroz Albaniju.
M.T.